با هر آنچه قبل از ما
یکی از دغدغه های همیشه ام این بود که چرا زودتر توی یک خیابان یا کافه یا کلاس یا هر جا ، همزمان و هم مکان نشدیم؟ خیلی زمان زودتر...زودتر از آنچه که خیلی خوب و بدهامان برای هر کدام از ما، جدا از هم اتفاق بیفتند ؟ و خیلی سال را، خیلی کلاس ها و کوچه ها و رقصها و صندلیها را ، خیلی سفرها را ، خیلی غذا و فیلم و پنجره و فروشگاه و مهمانی و فرودگاه و مطب دکتر و سالن تئاتر با هم را، از دست دادیم. اشتراک بالقوه مان در تجربه همه اینها را از دست دادیم و این از دست دادن با آنچه که آینده آبستنش است جبران نمیشود. چون هیچ از دست دادنی دوباره با همان کیفیت به دست نمی آید. هر چه با هم داشته بوده ایم و داشته باشیم و خواهیم داشت، سر جای خود، ما قبل های مشترک بسیاری را از دست داده ایم و هیچ کاریش هم نمیتوانیم که بکنیم...
از خوشی‌ها و روزها
هذیان به سعی نیمه شب
بعد می‌بینی مثل کسی که هر شب بمبی درونش منفجر شده باشد، هر صبح در ویرانه‌های سوخته داری دنبال تیکه‌های گم شده‌ات می‌گردی...از دفتر شعر
Bright Star/ 2009
شوق است در جدایی و جور است در نظر
هم جور به
که طاقت شوق‌ت نیاوریم ...
سعدی
این چنین که میروی از برِ ما...
برای خاطر کتاب‌ها - شبی عالی برای سفر به چین
برای خاطر کتاب‌ها - باشگاه مشت‌زنی
"بعد از این که گذارتان به باشگاه مشت‌زنی می‌افتد دیگر فوتبال تماشا کردن از تلویزیون مثل ترجیح دادن فیلم پورنو به یک هم‌آغوشی حسابی است..."
از متن کتاب
مهم‌ترین ویژگی دنیایی که خصلت و رویکردی زنانه در تمامی ابعاد خود دارد مصرف‌کردن به‌‌جای ساختن و ایجاد است. زندگی در چنین دنیایی که با لغات زیبایی چون تمدن، مدرنیته و دموکراسی وغیره تزئین شده همان قدر که می‌تواند برای زنان مطلوب باشد برای مردان آزار دهنده است چرا که دنیای مصرف‌کننده، آرام‌آرام انسانیت را نیز به‌‌بخشی از مصرف خود درمی‌آورد. نتیجه مستقیم چنین دنیایی، بیماریِ «خرید» است که بیماری رایجی میان زنان است. برای مردان اما ماجرا بهشدت متفاوت است. آنها از تمام آنچه در طول تاریخ وظیفه و راه‌و‌رسم زندگی‌شان بوده، به‌‌اسم تمدن و مدرنیته محروم شده‌اند. به‌‌عبارت ساده‌تر در این کتاب با مردانی روبه‌‌رو هستیم که نه به‌‌شکل جسمی بلکه به‌‌شکل روحی اَخته شده‌اند. حالا راه چاره چیست؟ چطور می‌توانند از منجلابی که هر روز بیشتر آنها را احاطه می‌کند خلاص شوند؟ قهرمان کتاب همچون پیامبری که قصد دارد دنیا را از کثافاتی که گریبان‌گیرش شده پاک کند تا قرن‌ها بعد دنیایی بهتر از آنچه هم اکنون هست ساخته شود عجیب‌ترین راه‌حل را پیش می‌گیرد؛ ساختن باشگاه مشت‌زنی. باشگاهی که براساس بدویتی افسارگسیخته هدایت می‌شود و زنانگی آزاردهنده‌ی دنیای مدرن را نشانه گرفته است. حالا با توده‌ای از مردان مواجهیم که نشانه‌های متمدنانه‌ی زندگی خود را نفی می‌کنند تا از طریق بازگشت به‌‌جوهرِ ذاتی مردانه‌ی خود، خویشتنِ خویش را کاویده و متبلور کنند.
نویسنده‌ی کتاب، راوی خود را مرد بی‌نامی انتخاب می‌کند، شغلی عادی به او می‌دهد و او را در طبقات میانی برجی بلند جای می‌دهد. تمام اینها موجب می‌شودکه بفهمیم، پالانیک قصد نداشته است شخصیتِ داستانی منحصر به فردی که نمونه‌ی آن در دنیای بیرونی وجود ندارد را خلق کند. راوی داستان باشگاه مشت زنی شبیه به یکی از ماست. یا حتی، خودِ ماست و تایلر دردن قاتل روان پریشی نیست که از یکی از تیمارستان‌های شهر گریخته باشد. او فریادهای نزده‌ی مرد است. مشت‌هایی است که راوی جرات کوباندن‌اش به تن کسی را پیدا نکرده است. توموری سرطانی است که در مغز بزرگ می‌شود و صاحبش را با گلوله‌ی تفنگی می‌کشد.
به همه‌شان بخندیم بلند قاه قاه
دوست دارم برگ باشیم پاییز بیاید
سایه‌های خیال - ژول و ژیم
طرحی از لب‌ها همراه یک لبخند محو، حک شده برای ابد بر صورت سنگی مجسمه. می‌شود تا همیشه به آن دل بست چون تجسم ناممکن است. هر اثر هنری شاید تجسم و تصویر ناممکنی از واقع باشد. آنچه که در دنیای واقع زیر سلطه‌ی سنگین واقعیت خرد می‌شود، در تصویر هنر حقیقت خود را بازمی‌یابد. همه‌ی آن رهایی‌ها و رابطه‌ها و دوستی‌های رها از هر قید و بند، گویا مدت‌هاست که جز در هنر مجالی برای بروز نمی‌یابند. اما از آنجاکه هنر خودْ یکی از همین رهابوده‌گی‌هاست و به این آسانی‌ها رخدادی حقیقتن هنری را نمی‌توان شاهد بود، ناگزیر خود هنر هم عرصه‌ی جدال با دنیای واقع است و نمی‌تواند یک‌سر مبرا از آن حیات پیدا کند. ژول و ژیم همانند لبخند نقش بسته بر صورت مجسمه تصویر یک ناممکن است، اما تصویری که دغدغه‌ها و نشیب و فرازهای ممکن کردن این ناممکن را نیز به‌همرا خود دارد؛ توأمانه‌گی‌ای که دست‌کم در آغاز راه موج نو و در آثار نخستین دو پرچم‌دار بزرگ آن یعنی تروفو و گدار نیز به چشم می‌خورد. موج‌نویی‌هایی که آمده بودند تا ناممکن‌ها را ممکن کنند.
ژول که دست بر قضا گچی آماده در جیب دارد (از همان شیطنت‌های آشنای موج‌نویی) تصویر محبوب‌اش را برای جیم روی میز کافه طرح می‌زند و جیم می‌خواهد این میز را از صاحب کافه بخرد، اما کافه‌چی فقط تمام میزها را با هم می‌فروشد. مثل یک بازی سرخوش بچه‌گانه که با ورود بزرگترها به‌ناچار پایان می‌گیرد. کمی پیش از این اتفاق ترز که با سیگار بازی لوکوموتیو را اجرا می‌کند و شب پیش را با ژول گذرانده، از کنار او برمی‌خیزد و همان بازی را برای مرد دیگری اجرا می‌کند و با او از کافه بیرون می‌رود. دوربین از درون کافه بیرون رفتن آنها را دنبال می‌کند و به پشت پنجره‌ی کافه می‌رسد، سپس به حرکتش ادامه می‌دهد و به چهره‌ی ژول که مغموم گشته برمی‌گردد. و باز همچون بچه‌ها غمش دمی نمی‌پاید و بازی کشیدن طرح روی میز را آغاز می‌کند. همه‌چیز آنجایی امکان تحقق دارد که آستانه‌ی بازی و خیال است... و این وادی جست و جو است.
ژول و جیم لبخند ابدی نقش بسته بر صورت مجسمه را در چهره‌ی کاترین بازمی‌یابند. با ورود کاترین حلقه‌ی بازی تکمیل می‌شود و فیلم از وادی جست و جو وارد وادی وصال می‌گردد. این همان شمایلی است که ژول و جیم می‌خوانستند تا ستایشش کنند. فصل وصل این‌سه را می‌توان از رهگذر دو سکانس کلیدی آن مرور کرد:
۱. کاترین که خود را به شمایل مردان درآورده روی پل مسابقه‌ی دویی با ژول و جیم می‌گذارد (ایده‌ی بازی را در تک‌تک این صحنه‌ها می‌توان پی گرفت). نیم‌رخ چهره‌ی کاترین را در حال دویدن می‌بینیم درحالی‌که صدای نفس‌نفس‌زدن‌ها روی تصویر به‌گوش می‌رسد. در پس‌زمینه ریل‌های خالی آهن تا افق گسترده‌اند؛ کاترین گریزا و دست‌نیافتنی است.
۲. کاترین با ژول و جیم صحبت می‌کند اما حواس آنها به بازی خودشان است نه حرف‌های کاترین. کاترین نیازمند مورد توجه واقع شدن از سوی آن‌دو است. او سعی می‌کند جهت توجه آنها را از بازی به خود جلب کند. نمایش حضور کاترین و خود به‌رخ کشیدن‌اش برای ژول و جیم به‌صورت چند فریم منجمد است. قاب‌های منجمدی که از یک‌سو کیفیتی مانا و مجسمه‌گون برای کاترین می‌سازند و او را تکین و ابدی می‌نمایانند، و از سوی دیگر، انجماد ابدی لحظه را که از آن هنر عکاسی است، برای سینما به ارمغان می‌آورند. گویی این قاب‌های منجمد عکس‌های یادگاری خاطره‌انگیزی‌اند برای ما تماشاگران که تا همیشه در یاد‌هایمان بمانند.
دنیای سرخوش و بازی‌گون این سه یار (که برای تماشاگر امروزی سینما هم‌پیوندند با سه‌یار دسته‌ی جدای گدار و سه رؤیابین دریمرز برتولوچی) با آغاز جنگ اول جهانی اصابت سختی با دنیای واقع و بی‌رؤیای بیرون می‌کند. زمانه‌ای که نه‌تنها آن‌گونه سرخوشی‌ها و پیوندها را ناممکن می‌کند، که آنها را در جبهه‌های مقابل هم نیز قرار می‌دهد. این تقابل در داستان فیلم، در جنس تصاویر هم تداوم می‌یابد؛ تصاویر آرشیوی و مستند جنگ در برابر تصاویر رها و شاعرانه‌ی رائول کوتار از ژول و جیم و کاترین و سرزمین‌های زیرپای‌شان. این سرآغاز وادی فراق است.
پایان جنگ وادی وصال دوباره است. مکان‌ها و سرزمین‌هایی که جیم تا رسیدن دوباره به کاترین و ژول در آنها مکث می‌کند و سپس پشت سرشان می‌گذارد، این مکان‌های واقعی در دنیای واقعی، سنگ‌قبرها، یادبودها و... که ثبت تصویرشان تفاوت آشکاری با تصویرهای استودیویی دارد، این حضور قاطع بی‌تخفیف دورانی از تاریخ، بیان‌گر این حقیقت است که روزهای آرام پس از جنگ، دیگر همان روزهای آرام و سرخوش پیش از آن نیستند. ژول و جیم و کاترین هم دیگر همان آدم‌های سابق نیستند. این نکته را بیش از هرچیز می‌توان در شمایل ژول خموده‌ی پس از جنگ مشاهده کرد که مدام در صندلی راحتی خود فرو می‌رود و تنها دل‌خوشی او بازی با دخترش سابین است.
تلاش این‌سه برای بازآفریدن روزهای خوش پیش از جنگ، روزهایی که هنوز رؤیاهای‌شان با چنین هجمه‌ای از جهان بیرون واقع نشده بود، همان جدال با ناممکنی است که پیش‌تر صحبتش رفت. هرچند که لحظه‌های زیبایی چون بازی و گردش و خنده به‌لطف سابین کوچولو رقم بخورد، یا کاترین گریزپا جیم را به‌دنبال خود به‌میان بیشه‌ها بکشاند، اینها اما دست و پا زدن‌هایی برای بازیابی روزهای ناممکن است. صحنه‌ای در اواخر فیلم هست که آنها در سینما تصویر کتاب‌سوزانی را به تماشا نشسته‌اند. حادثه باز اخطار می‌کند، و ما در جایگاه بیننده می‌دانیم که سالهای زیادی فاصله نیست تا جنگی دیگر و کتاب‌سوزانی از این دست. آنها به‌صحنه آمده‌اند برای ساختن وصل سه‌گانه‌شان فارغ از هر قید و بند و داوری اخلاقی، فارغ از دنیای بی‌رؤیای بیرون، روزگار اما جنگ و کتاب‌سوزان را دوست‌تر دارد. اینان تاب این ماندن و نتوانستن را ندارند. اتومبیل حرکت می‌کند، پیش می‌رود و از پرتگاه سقوط می‌کند (این فصل را هربار نه به‌آن‌صورت که در فیلم هست و هنگام سقوط ناگهان زاویه‌ی دوربین تغییر می‌کند، که به‌صورت تداوم حرکت اتومبیل در همان منظر نگاه گسترده و خط مستقیم حرکت تا سقوط در رودخانه برای خود بازمی‌سازم). ژول باید بماند، گرچه آنچه می‌ماند جز شبحی بازمانده از او نیست، اما او باید بماند به‌عنوان شاهد این سقوط، شاهد و بازمانده‌ی این جدال ناممکن.
جاده‌های تو
Photo by: Kiana
تو به دنیا آمدی در جاده‌ای کم گذر. دی اولد ویز راه تو است. راه های آزموده و نیازموده. جاده‌های رفته و نرفته. جاده‌های سنگلاخ، جاده‌های آسفالت، جاده‌های شسته شده از باران و پوشیده شده از برف که فقط به کمک نمک باز می‌شود راهی گل‌آلود از میانش. جاده‌های صعب‌العبور یا خط‌کش شده و براق که می‌دانی زیر آفتاب تافته شده‌اند و آسفالت‌شان مذاب است. جاده‌هایی گذشته از میان دهکده‌های متروک یا بیابان‌های سوزان. جاده‌های مرگ. جاده‌های کلوخی و گل‌آلود و چسبناک کشور‌های آمریکای مرکزی که همیشه خیس‌اند از باران‌های موسمی. حتا جاده‌های بین شهری... این جاده‌ها مال تواند. تمام جاده‌ها مال تواند. همه‌ی راه‌ها به تو ختم می‌شوند. گریزی نیست. "تو با این جاده‌ها همدستی!"...
.
میگه اگه یکی بیاد و از زندگی هر کدوم از ما دهه‌ی شصتی‌ها فیلمی بسازه، اون فیلم قطعن میشه یه کمدی سیاه، حتی یه فیلم کالت درتاریخ سینما... میگه بازم خوبه یه اسم داریم؛ دهه‌ی شصتی. یه بیلاخ بزرگ به زندگی...
شارژری دیگر بباید ساخت...
سر زدن به کتابخانه - سفر به انتهای شب
به دل شب فرو میروی، اول هول برت می‌دارد، ولی در عین حال می‌خواهی بفهمی، و آنوقت دیگر از اعماق تاریکی بیرون نمی‌آیی...
